Το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό κομμάτι της μεσογειακής διατροφής, ωστόσο η συνήθεια διακίνησης χύμα προϊόντος μέσω του 16κιλου τενεκέ παραμένει έντονη στην ελληνική αγορά. Παρότι η εθνική και κοινοτική νομοθεσία προωθούν τη τυποποίηση και τον περιορισμό του χύμα ελαιόλαδου, η χώρα μας εξακολουθεί να διαθέτει μεγάλο ποσοστό ατυποποίητου προϊόντος. Η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε) επανήλθε με πρόταση για το 5λιτρο του παραγωγού, επιχειρώντας να βάλει «φρένο» στη χρήση του παραδοσιακού τενεκέ.
Μια Εδραιωμένη Πρακτική
Παρά την ύπαρξη χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, επιδοτήσεων και αλλεπάλληλων κυβερνητικών διακηρύξεων, ο 16κιλος τενεκές εξακολουθεί να κυριαρχεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις:
- Περίπου 80.000 – 90.000 τόνοι ελαιόλαδου διακινούνται χύμα στο εσωτερικό.
- Οι 12.000 – 15.000 τόνοι πωλούνται τυποποιημένοι στην εγχώρια αγορά.
- 40.000 – 50.000 τόνοι τυποποιημένου προϊόντος εξάγονται, ενώ 100.000 – 110.000 τόνοι εξάγονται χύμα σε Ιταλία και Ισπανία.
Η συγκεκριμένη πρακτική θεωρείται βαθιά ριζωμένη όχι μόνο σε επίπεδο ελαιοπαραγωγών, αλλά και στο καταναλωτικό κοινό, που βλέπει τον τενεκέ ως «παραδοσιακό» και θεωρεί το χύμα ελαιόλαδο “φυσικό” ή “ανεπεξέργαστο”.
Η Πρόταση της 4Ε: Το «5λιτρο του Παραγωγού»
Η 4Ε προτείνει τη σταδιακή κατάργηση του ανώνυμου, χύμα 16κιλου τενεκέ και την αντικατάστασή του με το 5λιτρο του παραγωγού. Στην πράξη, αυτό σημαίνει:
- Γεμιστικό Μηχάνημα στο Ελαιοτριβείο: Εγκαθίσταται ημι-αυτόματος εξοπλισμός με μικρό κόστος, ικανός να παράγει τυποποιημένα πεντόλιτρα με πώμα ασφαλείας μιας χρήσης.
- Υποχρεωτική Ετικέτα: Το δοχείο, ακόμα και αν δεν είναι λιθογραφημένο, φέρει αυτοκόλλητη ετικέτα με όλες τις υποχρεωτικές ενδείξεις και το όνομα του παραγωγού ή του ελαιοτριβέα.
- Απαγόρευση Χύμα Μεταφοράς: Ο παραγωγός δεν δικαιούται να μεταφέρει χύμα ελαιόλαδο σε δικά του βαρέλια ή άλλους ακατάλληλους περιέκτες. Αντίθετα, οφείλει να χρησιμοποιεί αποκλειστικά τα 5λιτρα.
- Νόμιμη Διάθεση: Τanto οι παραγωγοί όσο και οι ελαιοτριβείς μπορούν να πωλούν απευθείας στους καταναλωτές το προϊόν τους, εκδίδοντας τα απαραίτητα παραστατικά.
Με αυτόν τον τρόπο, ο καταναλωτής γνωρίζει την ταυτότητα του ελαιολάδου, ενώ διασφαλίζεται και η ιχνηλασιμότητα σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, από το χωράφι έως το ράφι .
Οφέλη και Κίνητρα
Η 4Ε υποστηρίζει ότι η καθιέρωση του 5λιτρου του παραγωγού μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικά, εάν:
- Διοργανωθεί καμπάνια ενημέρωσης, ώστε να πειστούν οι ελαιοπαραγωγοί και οι καταναλωτές για τα πλεονεκτήματα.
- Παρέχονται φορολογικά ή άλλα κίνητρα σε όσους επιλέγουν τη νόμιμη τυποποίηση, περιορίζοντας το χύμα στο ελάχιστο.
Παράλληλα, η αυστηρή ιχνηλασιμότητα σε όλη την αλυσίδα θα θωρακίσει τη φήμη του ελληνικού ελαιόλαδου, εμποδίζοντας φαινόμενα νοθείας ή παραπλανητικής διακίνησης.
Τα «Υπέρ» του Τενεκέ: Γιατί Διατηρείται
Παρά τις σαφείς προτάσεις, πολλοί ελαιοπαραγωγοί εξακολουθούν να προτιμούν τον 16κιλο τενεκέ, θεωρώντας τον πιο κερδοφόρο από την απευθείας πώληση στο εμπόριο. Επιπλέον, η αφορολόγητη διάθεση και η έλλειψη ενδιάμεσων σταδίων ενισχύουν την πεποίθηση ότι το χύμα αποφέρει υψηλότερο (προσωρινό) όφελος.
Από την πλευρά των καταναλωτών, υπάρχει η αίσθηση ότι το «λάδι από το χωριό» είναι πιο αυθεντικό σε σχέση με το βιομηχανοποιημένο του σούπερ μάρκετ. Αυτή η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα έχει συντηρήσει την κυριαρχία του τενεκέ στις ελληνικές κουζίνες.
«Φρένο» στον Τενεκέ: Γιατί Χρειάζεται
Ωστόσο, σύμφωνα με την 4Ε, ο 16κιλος τενεκές:
- Συμβάλλει στην απώλεια προστιθέμενης αξίας, που θα μπορούσε να καρπωθεί ο παραγωγός μέσω νόμιμης τυποποίησης.
- Επιτρέπει φαινόμενα φοροδιαφυγής και αθέμιτου ανταγωνισμού έναντι των νόμιμων τυποποιητών.
- Αυξάνει τους κινδύνους νοθείας και ποιοτικής υποβάθμισης του ελαιολάδου, καθώς δεν επιβάλλεται ουσιαστικός έλεγχος.
- Είναι κακή πρακτική αποθήκευσης, εκθέτοντας το λάδι σε αέρα, υγρασία και οσμές.
Η μετάβαση στο 5λιτρο του παραγωγού λογίζεται ως μια σταδιακή διαδικασία που θα προστατεύσει τόσο τους καταναλωτές όσο και τους επαγγελματίες του κλάδου, διατηρώντας την υψηλή ποιότητα του ελληνικού ελαιολάδου και ενισχύοντας τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω νόμιμων συναλλαγών.
Επισκεφθείτε το e-agrotis.gr για ενημέρωση, άρθρα και οδηγούς σχετικά με τη γεωργική παραγωγή και την ελαιοκομία.
