Οι κίνδυνοι ζημιών στις καλλιέργειες και οι ασπίδες προστασίας από τον παγετό
Σοβαρές είναι οι ζημιές στις καλλιέργειες κυρίως στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα που προκάλεσε πρόσφατα ο ανοιξιάτικος παγετός. Η κλιματική αλλαγή σχετίζεται με διαφορετικές επιπτώσεις στη συχνότητα εμφάνισης ανοιξιάτικων παγετών, ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή.
Οι περιοχές που συνορεύουν με τον Ατλαντικό ωκεανό έχουν μεγαλύτερη συχνότητα ανοιξιάτικων παγετών λόγω της εισόδου ψυχρών αέριων μαζών από το λιώσιμο των πάγων στον Βόρειο Πόλο, όπως περιγράφεται στην εργασία των Qiangian (2018).
Ωστόσο, στη χώρα μας παρατηρείται μείωση της συχνότητας ανοιξιάτικων παγετών λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας. Στη Νάουσα μελέτη καταγραφής ιστορικών κλιματικών δεδομένων έδειξε πως οι ημέρες παγετού (οι οποίες μετρούνται ως οι ημέρες που καταγράφηκε θερμοκρασία μικρότερη από 0 °C) μειώθηκαν από 4,9 ημέρες την περίοδο 1984-2000, σε 1,3 ημέρες την πρόσφατη περίοδο 2001-2019. Η παραπάνω μελέτη έγινε στον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ στα πλαίσια του έργου CLIMPACT II.
Σε χώρες της ΕΈ την τελευταία 10ετία καταγράφηκαν ζημιές λόγω της κλιματικής αλλαγής μεγαλύτερες από 145 δισ. ευρώ, και η Ελλάδα είναι η χώρα που είχε τις μεγαλύτερες απώλειες ανά κάτοικο. Επίσης, καταγράφεται τάση αύξησης των ζημιών κατά 2% ετησίως την τελευταία δεκαετία (Eurostat statistics, 2022). Οι απώλειες στα οπωροφόρα δέντρα, είναι μεγαλύτερες, σε σύγκριση με τα ετήσια καλλιεργούμενα είδη.
”Στη χώρα μας λόγω της κλιματικής αλλαγής παρατηρούνται συχνότερα συνθήκες «ψευτο-άνοιξης» μέσα στο χειμώνα. Έτσι καταγράφονται ζημιές από παγετό σε ποικιλίες που βγήκαν από τον λήθαργο, δηλαδή ”ξύπνησαν” μέσα στο χειμώνα καθώς είχαν μικρές απαιτήσεις σε ψύχος. Ο κίνδυνος ζημιών είναι μεγαλύτερος όταν επιλέγονται ποικιλίες με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος, και γι’ αυτό δεν είναι λύση η χρησιμοποίηση ποικιλιών που είναι εγκλιματισμένες σε πολύ ζεστές περιοχές να καλλιεργούνται στο δικό μας κλίμα” επεσήμανε η Δρ. Παυλίνα Δρογούδη, Διευθύντρια Ερευνών Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ -ΔΗΜΗΤΡΑ.
Η κ. Δρογούδη επεσήμανε ότι «υπάρχουν πολλά μέσα για την πρόβλεψη και την προστασία από τον παγετό. Η αποφυγή των ζημιών με φύτευση σε περιοχές χωρίς παγετό θα πρέπει να είναι το κύριο μέσο αποφυγής αυτών των ζημιών. Είναι σημαντικό ο παραγωγός να είναι προετοιμασμένος με τα κατάλληλα μέσα (τεχνικά, υλικά, παρακολούθηση προγνωστικών μέσα κτλ) για την αντιμετώπισή τους.
Σύμφωνα με την κυρία Δρογούδη, ο καταιονισμός είναι κύρια μέθοδος αντιπαγετικής προστασίας σε οπωρώνες που υπάρχει διαθέσιμο νερό. Μπορεί να προσφέρουν την μεγαλύτερη προστασία, σε σύγκριση από κάθε άλλο σύστημα αντιπαγετικής προστασίας και σε ένα λογικό κόστος. Προστατεύουν μέχρι και -7 °C εάν η εφαρμογή τους είναι με αρκετή παροχή νερού και ομοιόμορφη. Ο καταιονισμός με μικρο-εκτοξευτήρες αναφέρεται ως περισσότερο αποτελεσματικοί, διότι δίδεται μικρότερη ποσότητα νερού και δεν σπάζουν τα κλαδιά των δέντρων από το βάρος του νερού, καθώς και δεν λιμνάζουν νερά ανάμεσα από τις γραμμές φύτευσης. Για την εφαρμογή του θα βοηθούσε να ήταν διαθέσιμο το αρδευτικό νερό κατά την περίοδο ανθοφορίας, για να μπορούν να το χρησιμοποιηθεί για την αντιπαγετική προστασία.
Επίσης, οι μικρο-ψεκαστήρες που τοποθετούνται κάτω από δέντρα είναι η πιο κοινή μέθοδος προστασίας από τον παγετό στην Καλιφόρνια και τη Φλόριντα, ΗΠΑ. Οι ψεκαστήρες που εφαρμόζουν περίπου 2 mm/ώρα νερό μπορούν να αυξήσουν τη θερμοκρασία κατά 1 ή 2 °C, στα 2 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, εάν δεν φυσούν άνεμοι. Το σύστημα μπορεί να είναι διαθέσιμο γιατί ήδη χρησιμοποιείται για άρδευση και θρέψη. Υπάρχουν αναφορές πως η προστασία μπορεί να μην είναι αρκετή σε υψηλότερα επίπεδα της κόμης.
Στη Γαλλία αναφέρεται πως σχεδόν κάθε χρόνο έχουν ζημιές από παγετούς στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα. Στη Γαλλία π.χ. στους οπωρώνες χρησιμοποιούνται κεριά παραφίνης . Τα κεριά παραφίνης είναι μία ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος αντιπαγετικής προστασίας για οπωροφόρα δέντρα σε Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία. Είναι επίσης και το μόνο διαθέσιμο μέσο αντιπαγετικής προστασίας, όπως σε απομονωμένους οπωρώνες, όπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί ο καταιονισμός κ.α
Τα κεριά παραφίνης είναι σε μορφή γλάστρας των 5 κιλών και απαιτούνται 30 60 κεριά/ στρέμμα, ανάλογα με την ένταση του παγετού. Τα κεριά έχουν χρόνο καύσης περίπου 8 ώρες και το κόστος είναι 5,5 ευρώ/κερί και συνεπώς τα 48 κεριά έχουν κόστος 264 €/ στρέμμα (δεδομένα Γαλλίας) και είναι για 6-8 ώρες εφαρμογής. Κατά τη διάρκεια επεισοδίων παγετού τα βάζα μπορούν να κλείσουν και επαναχρησιμοποιούνται.
Στο παρελθόν υπήρχε η πεποίθηση πως ο καπνός προστατεύει από τον παγετό όμως, ο καπνός δεν προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας, ρυπαίνει το περιβάλλον και πρέπει να αποφεύγεται.
Υπάρχουν βέβαια και άλλα μέσα αντιπαγετικής προστασίας περισσότερο ενεργοβόρα όπως οι κάθετες τουρμπίνες. Πρόκειται για τουρμπίνες που λειτουργούν με καυστήρα και τοποθετούνται σταθερά σε διαφορετικά σημεία στον οπωρώνα ή παίρνουν ενέργεια από τρακτέρ και ρυμουλκώνται κατά τη διάρκεια του παγετού. Παίρνουν τον ψυχρό αέρα από την επιφάνεια του εδάφους να τον στέλνουν ψηλά ώστε να κατέβει προς τα κάτω ο θερμός αέρας, δηλαδή κάτι παρόμοιο με τους ανεμομείκτες.
Ο ψεκασμός με μελάσα αναφέρεται από παραγωγούς πως προστάτευσε σε συνθήκες παγετού σε οπωρώνα όταν οι συνθήκες παγετού ήταν οριακές. Όμως ο παραγωγός χρειάζεται πλήρη προστασία σε κάθε περίπτωση παγετού, και όχι παραγωγή που μπορεί να είναι μειωμένη και συνεπώς όχι οικονομικά συμφέρουσα (αφού το κόστος παραγωγής είναι υψηλό).
του Νίκου Αβουκάτου – greenagenda.gr
Για περισσότερες Ειδήσεις και όλα τα Αγροτικά νέα επισκεφθείτε το e-Agrotis.gr
