Στην Ευρώπη, χρησιμοποιούνται περισσότερα από 1.300 φαρμακευτικά φυτά, εκ των οποίων το 90% συλλέγεται από άγριους πόρους.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου 118 από τα 150 κορυφαία συνταγογραφούμενα φάρμακα βασίζονται, επίσης, σε φυσικές πηγές. Επιπλέον, έως και το 80% των ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες εξαρτώνται πλήρως από φυτικά φάρμακα για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας τους και πάνω από το 25% των συνταγογραφούμενων φαρμάκων στις ανεπτυγμένες χώρες προέρχονται από άγρια φυτικά είδη.
Σε περιοχές της Ασίας, της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής, το 70%-95% του πληθυσμού εξαρτάται από την παραδοσιακή ιατρική για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, επίσης αναφέρεται ότι το 70% έως 90% του πληθυσμού τους έχει χρησιμοποιήσει την παραδοσιακή ιατρική ως «συμπληρωματική», «εναλλακτική» ή «μη συμβατική». Επίσης, το ποσοστό των ανθρώπων που χρησιμοποιεί παραδοσιακή ιατρική έχει αυξηθεί: 40%-50% στη Γερμανία, 42% στις ΗΠΑ, 48% στην Αυστραλία και 49% στη Γαλλία.
Συμπερασματικά, το 80% του πληθυσμού σε αυτές τις χώρες βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε φάρμακα φυτικής προέλευσης για τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης και εκτιμάται ότι τις επόμενες δεκαετίες ένα παρόμοιο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να εξακολουθεί να βασίζεται σε αυτά.
Η βιοποικιλότητα των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών απειλείται
Με την αυξανόμενη ζήτηση για φυτικά φάρμακα, φυσικά προϊόντα υγείας και δευτερογενείς μεταβολίτες φαρμακευτικών φυτών, η χρήση των φαρμακευτικών φυτών αυξάνεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο, με συνέπεια τη σοβαρή μείωση της βιοποικιλότητάς τους.
Μια εξαιρετικά συντηρητική εκτίμηση αναφέρει ότι η τρέχουσα απώλεια της βιοποικιλότητας των φυτικών ειδών είναι από 100 έως και 1.000 φορές υψηλότερη από τον αναμενόμενο φυσικό ρυθμό εξαφάνισης και ότι η Γη χάνει τουλάχιστον ένα πιθανό σημαντικό φάρμακο κάθε δύο χρόνια. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής, υπάρχουν από 50.000 έως 80.000 είδη ανθοφόρων φυτών που χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς παγκοσμίως.
Μεταξύ αυτών, περίπου 15.000 είδη απειλούνται με εξαφάνιση από υπερσυλλογή και καταστροφή οικοτόπων και το 20% των άγριων πόρων τους έχει ήδη σχεδόν εξαντληθεί με τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό και την κατανάλωση φυτών. Αν και αυτή η απειλή είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, η επιταχυνόμενη απώλεια ειδών και η καταστροφή των οικοτόπων παγκοσμίως έχει αυξήσει τον κίνδυνο εξαφάνισης των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών παγκοσμίως.
 |
| τα φαρμακευτικά φυτά είναι παγκοσμίως πολύτιμες πηγές νέων φαρμάκων. Στην Ευρώπη, χρησιμοποιούνται περισσότερα από 1.300 φαρμακευτικά φυτά, εκ των οποίων το 90% συλλέγεται από άγριους πόρους. |
Η διατήρηση και η αειφόρος χρήση των φαρμακευτικών φυτών
Η διατήρηση και η αειφόρος χρήση των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών έχουν μελετηθεί εκτενώς. Έχουν, επίσης, συνταχθεί διάφορα πρωτόκολλα συστάσεων σχετικά με τη διατήρησή τους, συμπεριλαμβανομένων της δημιουργίας συστημάτων για την καταγραφή των ειδών και την παρακολούθηση της κατάστασης, καθώς και την ανάγκη για συντονισμένες πρακτικές διατήρησης που βασίζονται σε στρατηγικές τόσο in situ όσο και ex situ.
Για τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά με ολοένα και πιο περιορισμένες προμήθειες, η αειφόρος χρήση των άγριων πόρων μπορεί να είναι μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση διατήρησης. Η υπερεκμετάλλευση, η αδιάκριτη συλλογή, η ανεξέλεγκτη αποψίλωση των βιοτόπων και η καταστροφή των οικοτόπων επηρεάζουν τη σπανιότητα των ειδών, αλλά δεν επαρκούν για να εξηγήσουν την ευαισθησία ή την ανθεκτικότητα των μεμονωμένων ειδών στην πίεση της συγκομιδής.
Πολλαπλοί βιολογικοί χαρακτήρες συσχετίζονται με τον κίνδυνο εξαφάνισης, όπως η ιδιαιτερότητα των οικοτόπων, το εύρος κατανομής, το μέγεθος του πληθυσμού, η ποικιλότητα των ειδών, ο ρυθμός ανάπτυξης και το αναπαραγωγικό (πολλαπλασιασμός) σύστημά τους.
Η καλλιέργεια, η καλλιεργητική και η συγκομιστική πρακτική
Αν και οι άγριοι πόροι των φαρμακευτικών φυτών θεωρούνται ευρέως πιο αποτελεσματικοί από εκείνους που καλλιεργούνται, η εγχώρια καλλιέργεια είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη και γενικά αποδεκτή πρακτική. Η καλλιέργεια παρέχει τη δυνατότητα χρήσης νέων τεχνικών για την επίλυση προβλημάτων που συναντώνται στην παραγωγή φαρμακευτικών φυτών, όπως τοξικά συστατικά, μόλυνση από φυτοφάρμακα, χαμηλή περιεκτικότητα σε δραστικά συστατικά και εσφαλμένη ταυτοποίηση βοτανικής προέλευσης.
Τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως έχει ειπωθεί, εκτιμώνται ιδιαίτερα για τις αντιοξειδωτικές και βιοκτόνες τους δράσεις. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση σε αυτές τις δραστηριότητες που σχετίζεται με το είδος, τις περιβαλλοντικές/κλιματικές συνθήκες, την ηλικία του φυτού, τις καλλιεργητικές πρακτικές που εφαρμόζονται και την περίοδο συγκομιδής.
Η καλλιεργητική πρακτική είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Η καλλιέργεια, υπό ελεγχόμενες συνθήκες ανάπτυξης, μπορεί να βελτιώσει τις αποδόσεις των δραστικών ενώσεων και να εξασφαλίζει τη σταθερότητα της παραγωγής. Η βιοσύνθεση και η συσσώρευση δευτερογενών μεταβολιτών στα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά επηρεάζονται από μια σειρά παραγόντων, όπως ο γονότυπος, το περιβάλλον και ο χειρισμός και οι πρακτικές πριν και μετά τη συγκομιδή, για να αναφέρουμε μερικούς.
Μελετητές κατέγραψαν το πρότυπο της συσσώρευσης έξι ενώσεων πυρεθρίνης σε πληθυσμούς φυσικού πυρέθρου/Tanacetum cinerariifolium σε οκτώ αναπτυξιακά στάδια των κεφαλών των ανθέων του φυτού.
Σε συνδυασμό με την εφαρμοζόμενη πρακτική της λίπανσης, παρατήρησαν ότι η λιπαντική τεχνική παίζει ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών και ότι, μεταξύ των μακροθρεπτικών συστατικών, η λίπανση με άζωτο είναι η πιο σημαντική για την ανάπτυξη, τη φυσιολογία και τη ρύθμιση των διαφορετικών πυρεθρινών. Η πυρεθρίνη είναι ένας μεταβολίτης μεγάλης σημασίας, καθώς χρησιμεύει ως ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό φυσικό εντομοκτόνο.
Οι κάθε λογής καλλιεργητικές πρακτικές έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν βέλτιστα επίπεδα νερού, θρεπτικών ουσιών, προαιρετικών προσθέτων και περιβαλλοντικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων της θερμοκρασίας, του φωτός και της υγρασίας, για την επίτευξη βελτιωμένων αποδόσεων των προϊόντων-στόχων (μεταβολίτες).
Επιπλέον, η αυξημένη καλλιέργεια συμβάλλει στη μείωση του όγκου συγκομιδής των φαρμακευτικών φυτών, από την ανεξέλεγκτη συγκομιδή και την ανάκτηση των άγριων γενετικών πόρων τους. Στον πίνακα που ακολουθεί μπορούμε να δούμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των άγριων γενετικών πόρων έναντι των καλλιεργούμενων ειδών φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών ως πηγές προέλευσης και χρήσης.
Συμπεράσματα
Η ανεξέλεγκτη υπερεκμετάλλευση άγριων γενετικών πόρων των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, η απώλεια ενδιαιτημάτων και η αλλοίωσή τους είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους η μελέτη, η αξιολόγηση, η αξιοποίηση και η διατήρησή τους έχουν γίνει ουσιαστικά μέρη των προγραμμάτων δημιουργίας και επέκτασης των αγορών τους σε πολλές χώρες.
Η συλλογή από τη φύση εξακολουθεί να παίζει ζωτικό ρόλο στο εμπόριο φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών στην Ευρώπη, καθώς οι τιμές από αυτό το υλικό είναι πολύ χαμηλότερες από το υλικό καλλιεργούμενης προέλευσης. Η υπερβολική συγκομιδή, η αλλαγή των οικοτόπων και η κλιματική αλλαγή είναι μεταξύ των βασικών παραγόντων της μείωσης των εμπορικά σημαντικών πόρων άγριων φυτών που χρησιμοποιούνται για τρόφιμα και φάρμακα.
Αυτό αποτελεί απειλή τόσο για τα άγρια είδη όσο και για τα προς το ζην των συλλεκτών, που συχνά ανήκουν στις φτωχότερες κοινωνικές ομάδες. Υπάρχει σαφής ανάγκη να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την ανάπτυξη μεθόδων αξιολόγησης και δεικτών για τη διατήρηση και την αειφόρο χρήση των γενετικών πόρων τους.
Παρόλο που τα φαρμακευτικά φυτά έχουν ζήτηση, πολλοί αγρότες δεν γνωρίζουν σχεδόν καθόλου πώς να τα καλλιεργούν και να τα συλλέγουν ή πού να βρουν αγορές. Αυτά τα φυτά μπορούν να προσφέρουν πρόσθετο εισόδημα στους αγρότες, εάν έχουν τη γνώση και τους γενετικούς πόρους άγριους ή καλλιεργούμενους.
Επίσης, οι καλλιέργειες των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών έχουν υψηλότερη προσαρμοστικότητα στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Από την άλλη πλευρά, η αυξανόμενη ζήτηση για αυτά τα φυτά θα τονώσει περαιτέρω την ανάπτυξη της ντόπιας φαρμακοβιομηχανίας. Η αυξανόμενη ζήτηση, εάν καλυφθούν οι κατάλληλες ανάγκες βιωσιμότητας, μπορεί να δημιουργήσει μια ευημερούσα επιχειρηματική υπόθεση για τους μικρούς αγρότες με υψηλότερο εισόδημα.
Πρότασή μας είναι να ακολουθηθεί ένα πολυετές στρατηγικό σχέδιο με παρεμβάσεις τεσσάρων επιπέδων:
1. Εκπαίδευση αγροτών με επιστημονικές γνώσεις και καλές γεωργικές πρακτικές.
2. Υποστήριξη αγροτών στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου επιχειρηματικού οικοσυστήματος.
3. Σύσταση ενός περιβάλλοντος πολιτικής διαχείρισης των γενετικών πόρων τους μέσα από συλλογικά σχήματα.
4. Δημιουργία μιας αγοράς για βιώσιμα προϊόντα.
Οι γενετικοί πόροι φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών θα πρέπει να μελετηθούν και να διατηρηθούν προς όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών, καθώς είναι ζωτικής σημασίας για την υποστήριξη της ανθρώπινης ευημερίας συμβάλλοντας επίσης στην αύξηση του εισοδήματος των αγροτικών πληθυσμών.
Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των άγριων γενετικών πόρων έναντι των καλλιεργούμενων ειδών φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών
(για ανάγνωση πίνακα σύρετε οθόνη κινητού σας αριστερά)
| ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ | ΑΓΡΙΟΙ ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ | ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ/ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ |
|---|---|---|
| Πλεονεκτήματα | Είναι πόρος ανοιχτής πρόσβασης χωρίς επενδύσεις. | Ανακουφίζει από την πίεση της αλόγιστης συγκομιδής σπάνιων και απειλούμενων ειδών. |
| Είναι φυσικός πόρος και απαλλαγμένος από φυτοφάρμακα. | Μπορεί να διατηρήσει την τυποποίηση ή τη βελτίωση των γονότυπων. | |
| Οι άγριοι πόροι υποτίθεται ότι είναι πιο αποτελεσματικοί. | Εγγυάται τον συνεχή εφοδιασμό με πρώτες φαρμακευτικές ύλες. | |
| Ο όγκος παραγωγής και η τιμή μπορεί να είναι σταθερά για μεγαλύτερες περιόδους. | ||
| Μειονεκτήματα | Οι άγριοι γενετικοί πόροι σπανίζουν και απειλούνται από την αλόγιστη συγκομιδή. | Χρειάζεται σημαντικές επενδύσεις πριν και κατά τη διάρκεια της παραγωγής. |
| Υπάρχει κίνδυνος νοθείας και εξάντλησης πόρων. | Περιορίζει τη γενετική ποικιλότητα στη γονιδιακή δεξαμενή των άγριων πληθυσμών. | |
| Η ανεξέλεγκτη συγκομιδή οδηγεί στην εξαφάνιση οικοτύπων και ειδών. | Τα επανεισαγόμενα φυτά μπορούν να προκαλέσουν γενετική ρύπανση των άγριων γενετικών πόρων. | |
| Υπάρχει έλλειψη καταγραφής πόρων και σχετικών πρακτικών διαχείρισης. | Τα καλλιεργούμενα είδη μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα. | |
| Υπάρχει έλλειψη επιτυχημένων τεχνικών καλλιέργειας για ορισμένα είδη. |
Πηγή – ypaithros.gr
