Γιώργος Νάνος, καθηγητής Δενδροκομίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ας μείνουμε όμως στο θέμα της χρήσης των εισροών. Για όσους δεν έχουν καταλάβει ακόμα οι τιμές των λιπασμάτων, και ιδιαίτερα των αζωτούχων, έχουν εκτοξευθεί, σχεδόν διπλασιαστεί. Αυτό οφείλεται στο ότι απαιτείται μεγάλο ποσό ενέργειας για να δημιουργηθεί το αζωτούχο λίπασμα, που βέβαια σημαίνει και μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος.
Από άλλες μελέτες στη δενδροκομία, η αποτελεσματικότητα χρήσης του αζώτου είναι 50-60%. Άρα το μισό άζωτο που εφαρμόζουν οι παραγωγοί πάει χαμένο. Μπορούμε να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα χρήσης του αζώτου; Φυσικά. Με την ορθότερη εφαρμογή στον χρόνο ανάλογα τις ανάγκες των φυτών και με τρόπο, ώστε το άζωτο να μην χάνεται είτε με εξαέρωση είτε με βαθιά διήθηση.
Το υπερβολικό άζωτο έχει πολλά αρνητικά στην τσέπη του παραγωγού, στο περιβάλλον και στα φυτά! Δεν είναι στιγμή και χώρος αυτά τα αναλυθούν. Αυτό που έχει σημασία είναι να μειώσουμε τη χρήση του αζώτου και να μειώσουμε έτσι και το κόστος καλλιέργειας.
Κατά την άποψή μου, μετά από πολύ διάβασμα διεθνούς πρακτικής και από δικά μας ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων χρόνων με στοχευμένες δράσεις στη δενδροκομία της Θεσσαλίας μπορώ να προτείνω μερικές βελτιώσεις όσον αφορά τη λίπανση, ώστε να κερδίσουν λίγα χρήματα οι παραγωγοί.
Τα βασικά πλήρη λιπάσματα που εφαρμόζονται κάποια στιγμή τον χειμώνα έχουν ελάχιστη αποτελεσματικότητα, γιατί το άζωτο εφαρμόζεται μήνες πριν την απαίτηση των φυτών για άζωτο, γιατί ο φώσφορος δεσμεύεται στα περισσότερα χωράφια σε μη διαθέσιμες μορφές (άρα πάει χαμένος), και γιατί το κάλιο εφαρμόζεται σε μεγάλη επιφάνεια του εδάφους [άρα δεν θα απορροφηθεί από τις ρίζες στα αρδευόμενα σημειακά (στάγδην) χωράφια όταν το χρειάζεται το φυτό].
Από εδώ και κάτω θα περιγράψω ελάχιστα για το άζωτο (N). Τα δέντρα θα χρησιμοποιήσουν το άζωτο από τον Απρίλιο και μετά μέχρι την ολοκλήρωση της βλάστησης (Ιούνιο) στα είδη με νωπούς καρπούς, αλλά και το καλοκαίρι στην ελιά και τους ξηρούς καρπούς, λόγω μεγαλύτερων απαιτήσεων των καρπών σε άζωτο.
Για καλύτερη αποτελεσματικότητα χρήσης του αζώτου πρέπει να εφαρμοστεί όταν το φυτό το χρειάζεται. Δηλαδή, στα είδη που παράγουν νωπούς καρπούς πρέπει να εφαρμοστεί τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο (στις περισσότερες περιπτώσεις σε ποσότητες έως 6 μονάδες αζώτου) και μια μικρή δόση του (1-2 μονάδες) τον Σεπτέμβριο μετασυλλεκτικά με διαφυλλικό ψεκασμό σε υγιή ακόμα φύλλα. Στους ξηρούς καρπούς η αζωτούχος λίπανση ξεκινά μεταανθικά στην αμυγδαλιά και τον Απρίλιο στην καρυδιά, αλλά πρέπει να συνεχιστεί έως και τον Ιούλιο (και σε ποσότητα έως και 12 μονάδες). Και εδώ η μετασυλλεκτική εφαρμογή 1-2 μονάδων Ν διαφυλλικά είναι πολύτιμη. Ποτέ δεν εφαρμόζονται σε μία εφαρμογή παραπάνω από 6 μονάδες αζώτου. Δεν έχουμε ενδοιασμούς για τις ανωτέρω προτάσεις, γιατί αφενός το εφαρμόσαμε 3 χρόνια τώρα και αφετέρου μερικοί παραγωγοί το κάνουν ήδη περισσότερα χρόνια.
Η φυλλοδιαγνωστική είναι η μέθοδος που ”μιλάει” όσον αφορά την ανάγκη για λίπανση με όλα τα στοιχεία και κοστίζει όσο ένα τσουβάλι λίπασμα. Σε όσες αναλύσεις κάναμε σε ροδακινιές στην Θεσσαλία και Μακεδονία το άζωτο στα φύλλα ήταν >3% στην ξηρά ουσία, όταν στην Καλιφόρνια το άριστο για υγιές παραγωγικό δέντρο είναι έως 2,8%. Άρα τα δέντρα υπερλιπαίνονται. Μετά από 3 χρόνια που σε ροδακινεώνες εφαρμόσαμε το 1/3 του αζώτου που εφάρμοζε ο παραγωγός, ακόμα δεν καταφέραμε να μειώσουμε το άζωτο κάτω από το 3%!
Ας μην ξεχνάμε και τα νιτρικά στα αρδευτικά νερά, που συχνά είναι πολλά και εύκολα μπορεί ο παραγωγός ή ο γεωπόνος να υπολογίσει τις εισροές άμεσα διαθέσιμου αζώτου από το αρδευτικό νερό, εφόσον υπάρχει μια σωστή ανάλυση αρδευτικού νερού. Αρκεί να γνωρίζεις πόσο νερό εφαρμόζεις! Να τονίσω ότι σε μερικές περιπτώσεις το άζωτο του αρδευτικού νερού είναι αρκετό για την καλλιέργεια!
Ίσως ήρθε η ώρα να μειωθούν οι λιπάνσεις, όχι όμως και να μην εφαρμοστούν τουλάχιστον οι μικρές ποσότητες που απαιτούνται. Εμείς προτείνουμε ορθολογική χρήση: όταν χρειάζεται, στην ποσότητα που χρειάζεται, στη μορφή που χρειάζεται, και με τον τρόπο που πρέπει. Η αζωτούχος λίπανση έπρεπε να γίνεται βάσει φυλλοδιαγνωστικής ανάλυσης, βάσει έντασης βλάστησης, και βάσει αναμενόμενης παραγωγής. Δοκιμάστε το σε λίγα δέντρα για μερικά χρόνια και θα με θυμηθείτε. Βάλτε κάτω χαρτί και μολύβι για το τι κερδίσατε σε χρήματα και τι κέρδισε το περιβάλλον.
Παραπάνω τονίστηκε η σημασία της ορθής χωροχρονικά εφαρμογής της λίπανσης. Σαν δενδροκόμος μιλάω για τη λίπανση των δέντρων.
Είμαι ”μαλωμένος” με τα βασικά πλήρη λιπάσματα γιατί, όσο μπορώ να ξέρω πια (λόγω πείρας και ηλικίας), είναι εν πολλοίς άχρηστα πλην των ξηρικών δενδρώνων.
Τα βασικά λιπάσματα εφαρμόζονται τον χειμώνα για να χρησιμοποιηθεί το άζωτο, φώσφορος και κάλιο όλη τη βλαστική περίοδο από τα δέντρα. Όλα ξεκίνησαν για μένα (πέρα από εξειδικευμένες σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) το 1997, όταν 2 Φεβρουαρίου με Ιταλό καθηγητή στην Νάουσα έβλεπε όλους τους παραγωγούς να τρέχουν με πλήρη λιπάσματα να λιπάνουν τα δέντρα τους. Και λέει χαρακτηριστικά: καλά, χαζοί είναι αυτοί και ρίχνουν τέτοια λιπάσματα (τότε το 11-15-15) τέτοια εποχή στα δέντρα, ενώ τα λιπάσματα αυτά είναι για ετήσια φυτά; Σήμερα, το ίδιο σχεδόν ισχύει αλλά με λίγο διαφορετικά πλήρη λιπάσματα.
Ο φώσφορος (P) αυτών των λιπασμάτων είναι ένα ανιόν, άρα για τους γνωρίζοντες, παραμένει στο εδαφικό διάλυμα και δεν διατηρείται κάπου διαθέσιμο. Αντίθετα, και στα υψηλά και στα χαμηλά εδαφικά pH, ο φώσφορος σύντομα δεσμεύεται σε αδιάλυτα άλατα, άρα γίνεται μη διαθέσιμος στο φυτό. Έτσι, η αποτελεσματικότητα χρήσης του φωσφόρου με αυτά τα λιπάσματα είναι <20%! Δηλαδή, στα 5 κιλά φωσφόρου που εφαρμόζονται με τα λιπάσματα, το πολύ 1 κιλό θα χρησιμοποιηθεί από τα δέντρα. Χαρακτηριστικά κάποτε σε ορεινούς μηλεώνες (χαμηλό εδαφικό pH) βρέθηκαν ποσότητες εδαφικού φωσφόρου αρκετές για τα επόμενα 20 έτη της καλλιέργειας, αλλά σε μη αφομοιώσιμη μορφή, ώστε τα φύλλα και τα δέντρα είχαν ανεπάρκεια σε φώσφορο! Πόσο άλλο φώσφορο μπορούμε να εφαρμόσουμε πια; Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι παραγωγοί είναι να εφαρμόσουν οργανική ουσία που θα κάνει μερικώς τον υπάρχοντα φώσφορο διαθέσιμο ή να εφαρμόζουν μικρές ποσότητες υδατοδιαλυτών φωσφορικών λιπασμάτων με υδρολίπανση την άνοιξη (για 2-3 μονάδες φωσφόρου συνολικά το έτος) για να καλυφθούν οι περισσότερες ανάγκες του δέντρου σε φώσφορο, που παρεμπιπτόντως είναι ελάχιστες. Στην Καλιφόρνια, ποτέ δεν εφαρμόζεται φώσφορος με λιπάσματα στα δέντρα.
 |
| Το μαγνήσιο (Μg) δρα ανταγωνιστικά με το κάλιο σε έντονο βαθμό στο δέντρο |
Αν, παρόλα όσα ειπώθηκαν, αποφασίσετε να ρίξετε φώσφορο στο χωράφι σας, ρίξτε τον τουλάχιστον αργά τον χειμώνα τοπικά στα σημεία άρδευσης και όχι σκορπιστά κάτω από την κόμη του δέντρου, όπως συχνά κάνετε σήμερα με τα βασικά λιπάσματα.
Το κάλιο (K) χρειάζεται σε μεγάλες ποσότητες από τα δέντρα για την ανάπτυξη των καρπών. Αν λοιπόν ο παγετός μειώσει την παραγωγή, το κάλιο που απαιτείται το έχετε εφαρμόσει με τα βασικά πλήρη λιπάσματα και πάει χαμένο. Αλλά μπορούμε να εφαρμόσουμε το κάλιο οικονομικά και αποτελεσματικά καλύτερα από αυτό που γίνεται σήμερα;
Σήμερα λοιπόν, οι καλοί παραγωγοί εφαρμόζουν με βασικά λιπάσματα 5-15 μονάδες καλίου τον Φεβρουάριο και άλλες 2-5 μονάδες καλίου με νιτρικό κάλιο κατά τη βλαστική περίοδο. Είναι αρκετό; Ανάλογα την παραγωγή καρπών. Σίγουρα πάντως για τα νωπά φρούτα απαιτούνται έως και 10 μονάδες καλίου για τους καρπούς και ελάχιστες ακόμα μονάδες για τη βλαστική ανάπτυξη. Αν έχουμε πολλές βροχές μετά την εφαρμογή του βασικού λιπάσματος και το έδαφος δεν είναι αργιλώδες, μια ποσότητα καλίου μπορεί να μετακινηθεί χαμηλότερα από το ριζόστρωμα και να μην είναι διαθέσιμη πια στο φυτό. Άρα μειώνεται η αποτελεσματικότητα χρήσης του καλίου.
Πρότασή μας για το κάλιο είναι η εφαρμογή έως 10 μονάδων καλίου με θειικό κάλιο στα αλκαλικά εδάφη (την πλειονότητα των πεδινών εδαφών της Θεσσαλίας και Ελλάδας) στα τέλη Φεβρουαρίου με Μάρτιο μόνο στην περιοχή που αρδεύεται τοπικά και όχι σκορπιστά, και άλλες 2-4 ακόμα μονάδες καλίου με υδρολίπανση ή και διαφυλλικά αργότερα, αν υπάρχει τελικά αρκετή παραγωγή καρπών στο δέντρο. Ένα πρόβλημα που εντοπίστηκε σε πολλούς οπωρώνες είναι η υψηλή διαθεσιμότητα μαγνησίου στο έδαφος, η υψηλή περιεκτικότητα των αρδευτικών νερών σε μαγνήσιο, και, δυστυχώς, η ύπαρξη και αρκετού μαγνησίου σε πολλά βασικά πλήρη λιπάσματα. Το μαγνήσιο (Μg) δρα ανταγωνιστικά με το κάλιο σε έντονο βαθμό στο δέντρο. Αποτέλεσμα είναι να μην μπορούμε να θρέψουμε καλά με κάλιο το φυτό, που σημαίνει μειωμένη συγκέντρωση καλίου στα φύλλα έως και ανεπάρκεια παρά την πλούσια καλιούχο λίπανση, αλλά, το πιο σημαντικό, προφανώς απώλεια παραγωγής, καθώς το κάλιο είναι ο παράγοντας της θρέψης που σχετίζεται απόλυτα με την ανάπτυξη του καρπού (δηλαδή, το μέγεθος αυτού στην εμπορική συγκομιδή).
Δεν καταλαβαίνω πως έχουμε πάει τόσο λάθος στη λίπανση των δέντρων. Ακόμα και σήμερα πολλά κείμενα που είναι διαθέσιμα, καθώς είναι αντιγραφή από παλιότερα, δίνουν, κατά τη γνώμη μας, λάθος συμβουλές για τη λιπαντική αγωγή, σε τέτοιο βαθμό που να πηγαίνουμε, όσον αφορά τη λίπανση, μόνοι μας στον κόσμο και … προς τα πίσω. Αυτό που έκανε ο αείμνηστος πατέρας μου (μπόλικο 11-15-15 τον Φεβρουάριο – γιατί ήταν καινοτόμος για την εποχή του τη δεκαετία του 1980), τώρα το κάνουμε με πιο σοφιστικέ λιπάσματα πιο λάθος από τότε! Φυσικά, πολλοί θα με κατηγορήσουν, πολλοί θα το δουν από άλλες γωνίες. Αλλά σκοπός είναι η πιο οικονομική και η πιο φιλοπεριβαλλοντική καλλιέργεια. Πάντα λέω, δοκιμάστε σε λίγα δέντρα και δείτε μόνοι σας.
Πηγή – verianet.gr
