ΑρχικήδιάφοραΦρούτα και λαχανικά στη διατροφή των Αρχαίων Ελλήνων

Φρούτα και λαχανικά στη διατροφή των Αρχαίων Ελλήνων

 

Τα φρούτα στη διατροφή

Φαίνεται πως οι αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν ιδιαίτερα τα φρούτα, είτε γιατί είχαν ανακαλύψει τις ευεργετικές τους ιδιότητες, είτε γιατί τους ήταν σχετικά εύκολο να τα προσθέσουν στην καθημερινή τους διατροφή, γιατί οι αναφορές των συγγραφέων και των ποιητών της εποχής σε αυτά είναι πολυάριθμες.

Τα δαμάσκηνα ήταν γνωστά και δημοφιλή στην αρχαιότητα ιδιαίτερα στους Ρόδιους και τους Σικελούς, και ονομαζόντουσαν ‘βράβυλα’ ή και ‘κόκκυμπλα’.
Τα μήλα υπήρχαν σε αρκετές ποικιλίες και έπαιρναν την ονομασία τους από την γεύση τους ή από την προέλευσή τους. Τα γλυκά τα έλεγαν ‘ορβικλάτα’, τα ζουμερά τα έλεγαν ‘σητάνια’ ή ‘πλατάνια’, ενώ τα μήλα που προέρχονταν από την Κορινθία τα έλεγαν ‘εφύρα’ (η Εφύρα ήταν πόλη της αρχαίας Κορινθίας). Τα πορτοκάλια δεν ήταν γνωστά ακόμη, αφού εμφανίστηκαν στην Ευρώπη περίπου τον 15ο αιώνα, ήταν γνωστά όμως τα κυδώνια, που ονομαζόντουσαν ‘στρουθία’ ή ‘κοδύματα’. Δημοφιλή φρούτα επίσης ήταν τα σταφύλια, σε αρκετές ποικιλίες, που τα καλλιεργούσαν όμως περισσότερο να την παραγωγή κρασιού.
Το πιο αγαπητό φρούτο στους αρχαίους προγόνους μας ήταν το σύκο. Ήταν σχεδόν αντικείμενο λατρείας και γι αυτό οι αναφορές σε αυτό από ποιητές και συγγραφείς της εποχής δεν ήταν λίγες. Το σύκο της Αττικής θεωρείτο εξαιρετικής ποιότητας και νοστιμιάς, τόσο, που υπήρχε η αντίληψη ότι δεν θα έπρεπε να εξάγεται σε άλλες περιοχές αλλά να το απολαμβάνουν μόνο οι Αθηναίοι. Υπάρχουν αναφορές σε πολλές ποικιλίες σύκων όπως τα χελιδώνια, τα αγριόσυκα, οι φιβαλέοι, οι οπωροβασιλίδες, τα ασπρόσυκα γνωστά ως ‘λευκερίνεα’ και τα ‘οξάλια’ με ξινή γεύση, τα βασιλικά σύκα.
Στην Αχαΐα τα σύκα ωρίμαζαν τον χειμώνα και τα έλεγαν ‘κοδώνια’, ενώ στην Κέα υπήρχαν συκιές που καρποφορούσαν τρείς φορές τον χρόνο και λεγόντουσαν ‘τρίφορες’.
Η αγάπη των αρχαίων Ελλήνων για τα σύκα ήταν τέτοια που είχαν δημιουργήσει αρκετά τοπωνύμια (μερικά διατηρούνται μέχρι σήμερα) με το όνομα του φρούτου αυτού.
Η Μεσογειακή διατροφή, όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται γενικά η παραδοσιακή διατροφή των χωρών της Μεσογείου, είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι αποτελεί μια εξαιρετική επιλογή τόσο για τη διαχείριση του βάρους μας όσο και για την υγεία μας.
Σύμφωνα με έρευνες, η Μεσογειακή διατροφή μειώνει τον κίνδυνο για:
διαβήτη, καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, νευροεκφυλιστικές ασθένειες – όπως άνοια, Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον – ενώ μπορεί να αυξήσει τη μακροζωία.
Για όλους αυτούς τους λόγους οι περισσότεροι –αν όχι όλοι– επιστημονικοί οργανισμοί προτρέπουν τους υγιείς ενήλικες να υιοθετήσουν μια υγιεινή διατροφή όπως η Μεσογειακή, προκειμένου να αποτρέψουν σοβαρές χρόνιες ασθένειες και να ζήσουν περισσότερο και με καλύτερη υγεία.

Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί ότι η παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή, ανακηρύχθηκε από τον Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) ως Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας.

Οι διατροφικές οδηγίες σύμφωνα με την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή απεικονίζονται με τη μορφή ενός τριγώνου ή πυραμίδας, η βάση της οποίας περιλαμβάνει τρόφιμα που συστήνεται να καταναλώνονται πολύ συχνά και η κορυφή τρόφιμα που πρέπει να καταναλώνονται σπάνια, με τα υπόλοιπα να καταλαμβάνουν τις ενδιάμεσες θέσεις αυτής.

Στην πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής απεικονίζονται τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δίαιτα αυτή, καθώς επίσης και οι συχνότητες κατανάλωσής τους. Εάν και δεν αναγράφονται οι ακριβείς ποσότητες (π.χ. γραμμάρια) που πρέπει να καταναλώνονται τα τρόφιμα αυτά, η πυραμίδα περιλαμβάνει τις μικρομερίδες των τροφίμων που πρέπει να καταναλώνονται, οι οποίες βοηθούν τους καταναλωτές να ποσοτικοποιήσουν τις μερίδες που πρέπει να τρώνε σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση.

Για παράδειγμα, μία μικρομερίδα αντιστοιχεί περίπου σε μία φέτα ψωμιού (25 γρ.), 100 γρ. πατάτες, ½ κούπα μαγειρεμένου ρυζιού ή ζυμαρικών, 1 κούπα ωμά φυλλώδη λαχανικά, 1 μήλο, 30 γρ. τυριού, 60 γρ. μαγειρεμένου άπαχου κρέατος ή ψαριού κα.

Πιο συγκεκριμένα, τα τρόφιμα που συστήνεται να καταναλώνονται σε καθημερινή βάση βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας και αυτά είναι:
τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα φρούτα, τα λαχανικά, το ελαιόλαδο, τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Σύμφωνα με την πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής, καθημερινά θα πρέπει να καταναλώνονται περίπου 8 μικρομερίδες δημητριακών ολικής άλεσης ή προϊόντων τους, συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού. Τα δημητριακά, και κυρίως τα ολικής άλεσης, προτιμώνται να καταναλώνονται καθώς αποτελούν καλή πηγή φυτικών ινών, συγκριτικά με τα επεξεργασμένα δημητριακά.

Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν δύο από τις βασικότερες ομάδες τροφίμων της μεσογειακής διατροφής, καθώς συνίσταται η κατανάλωση περίπου 6 μικρομερίδων λαχανικών και 3 μικρομερίδων φρούτων καθημερινά. Τα φρούτα και τα λαχανικά, εκτός του ότι μας παρέχουν σημαντικές ποσότητες φυτικών ινών, είναι πλούσια σε πληθώρα μικροθρεπτικών συστατικών και ιχνοστοιχείων όπως το κάλιο, το ασβέστιο, η βιταμίνη C, βιταμίνη B6, βιταμίνη E, το φυλλικό όξυ κα. Επίσης, συστήνεται να μην παραλείπεται η κατανάλωση των χόρτων, τα οποία κατατάσσονται στα λαχανικά και αποτελούν μέρος της παραδοσιακής ελληνικής διατροφής, καθώς αποτελούν εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών.

Ακόμη, καθημερινά προτείνεται να καταναλώνονται κατά μέσο όρο 2 μικρομερίδες γαλακτοκομικών, με τη μορφή τυριού, παραδοσιακού γιαουρτιού και γάλακτος, καθώς επίσης να χρησιμοποιείται όποτε είναι δυνατό, τόσο σε σαλάτες όσο και κατά το μαγείρεμα των τροφίμων, το ελαιόλαδο ως προστιθέμενο λίπος.

Τα λαχανικά στη διατροφή


Στην Αθήνα αν και το έδαφος δεν ήταν και τόσο εύφορο, πολλά σπίτια στα περίχωρα διέθεταν κήπους στους οποίους καλλιεργούσαν σκόρδα, κρεμμύδια, κουκιά, φασόλια, μπιζέλια, λούπινα, βολβούς, μαρούλια, αρακά, αγκινάρες, βλίτα, ρεβίθια και φακές. Τα μανιτάρια, τα μάραθα, τα σπαράγγια και διάφορα άλλα χορταρικά, τ’ αναζητούσαν στις ακροποταμιές, και στα χωράφια. Ακόμη και οι τρυφερές τσουκνίδες είχαν την θέση τους στο τραπέζι.

Το σέλινο, ο άνηθος και ο δυόσμος ήταν τα αγαπημένα τους μυρωδικά για τις σαλάτες οι οποίες περιείχαν οπωσδήποτε σκόρδα και κρεμμύδια, ενώ οι τομάτες τους ήταν άγνωστες. Τα αγγούρια τους ήταν γνωστά σε διάφορες μάλιστα ποικιλίες, και πίστευαν ότι γινόντουσαν πιο δροσερά, αν πριν το φύτεμα, ο σπόρος έμενε για λίγο διάστημα μέσα σε γάλα, ή σε μέλι διαλυμένο σε νερό.

Τα μανιτάρια αποτελούσαν αγαπημένο και περιζήτητο έδεσμα αν και υπήρχε φόβος για το δηλητήριο τους. Τα όσπρια τα έτρωγαν βραστά, ψητά ή σε πουρέ με τα κουκιά να είναι το λιγότερο αγαπητό πιάτο από αυτά. Τα χορταρικά τα ‘έντυναν’ με μια σάλτσα φτιαγμένη από λαδόξυδο και διάφορα καρυκεύματα.

Πολλοί καλλιεργούσαν τα λαχανικά λόγων των φαρμακευτικών τους ιδιοτήτων. Υπάρχουν αναφορές στον βασιλιά της Περγάμου τον Άτταλο, ο οποίος έβρισκε ευχαρίστηση στο λαχανόκηπό του, όπου, εκτός των άλλων, καλλιεργούσε υοσκύαμο, ελλέβορο και κώνειο. Κάποιοι υποστηρίζουν πως καλλιεργούσε αυτά τα φυτά γιατί έκανε έρευνες για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Άλλοι όμως παρατηρούν ότι αυτό που ενδιέφερε περισσότερο το φιλότεχνο βασιλιά ήταν η δραστικότητα τους ως δηλητηρίων, που, όπως λεγόταν φρόντιζε να στέλνει στους ‘φίλους’ του.

Οι βολβοί

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τους βολβούς ως την κατεξοχήν αφροδισιακή τροφή. Στην ώριμη ηλικία τους έτρωγαν βολβούς μετά μανίας, προτιμώντας, για… “καλύτερα αποτελέσματα”, τους λεγόμενους “βασιλικούς” βολβούς, ενώ οι “κοκκινόξανθοι” έρχονταν δεύτεροι στην προτίμηση τους.

Ο Αθηναίος (Β’ 63ί-64&) αναφέρεται στην αφροδισιακή ιδιότητα των βολβών, παραθέτοντας στίχους από τον Βουταλίωνα, έργο του ποιητή της Μέσης Αττικής Κωμωδίας, Ξέναρχου:

Κακός δαίμονας ώρμησε κι ακάθεκτος

κατέλυσε τον οίκο των Πελοπιδών.

Γενιά ήταν ανίκανη. Ούτε ο βραστός βολβός,

τέκνο της γης και σύνοικος της Δήμητρας,

μπόρεσε να ωφελήσει

αν και ευνοεί το αφροδίσιο πάθος

σε όλους όσοι αγαπούν.

Τους βολβούς τους μαγείρευαν με διάφορους τρόπους (απ1., Α’ 5ο) και τους συνδύαζαν και με αφροδισιακές σάλτσες, οι οποίες περιείχαν μέλι, σουσάμι κ.ά.

Οι αρχαίοι προγονοί μας πίστευαν βέβαια ότι οι βολβοί διεγείρουν τις σωματικές ορμές, παράλληλα όμως υιοθετούσαν και την παροιμία εκείνης της εποχής, σύμφωνα με την οποία:

Τί να σου κάνει ο βολβός, αν το νεύρο σου είναι σκάρτο;

Υπάρχουν αναφορές στον βασιλιά της Περγάμου τον Άτταλο, ο οποίος εύρισκε ευχαρίστηση στο λαχανόκηπό του, όπου, εκτός των άλλων, καλλιεργούσε υοσκύαμο, ελλέβορο και κώνειο

Το σκόρδο

Το σκόρδο ήταν γνωστό από πολύ παλιά. Του απέδιδαν μαγικές και θεραπευτικές ιδιότητες και το χρησιμοποιούσαν κατά της βασκανίας και της μαγείας. Στην Αίγυπτο οι κατασκευαστές των πυραμίδων κατανάλωναν σκόρδο σε μεγάλες ποσότητες. Το σκόρδο από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρήθηκε φυτό ερωτικό, αναζωογονητικό και φαρμακευτικό.

Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν σκορδοφάγοι από την εποχή του Ομήρου. Έτρωγαν το σκόρδο ως προσφάι ή ως άρτυμα στα διάφορα εδέσματα ή το πρόσθεταν στις σαλάτες τους. Αποτελούσε, όπως και σήμερα, το κύριο συστατικό της σκοροδάλμης, δηλαδή της σκορδαλιάς, η οποία ήταν γνωστή και ιδιαίτερα αγαπημένη στους αρχαίους- ένα είδος σκορδαλιάς ήταν και ο μυτ-τωτός, χυλός παρασκευασμένος στο γουδί, που περιείχε τυρί, σκόρδα, αυγά, μέλι και λάδι.

Κατά την κλασική εποχή, τα σκόρδα τα πουλούσαν σε ειδικό σημείο στην αγορά τροφίμων της Αθήνας, που ήταν και τόπος συνάντησης των Αθηναίων. Οι πωλητές έκαναν μάλιστα και διάφορους αστεϊσμούς, προκειμένου να τα πουλήσουν, διαλαλώντας τις ιδιαίτερες αφροδισιακές τους ιδιότητες. Οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν πολύ τα σκόρδα και ιδιαίτερα στις κοκορομαχίες. Συνήθως έβαζαν δύο πετεινούς να μονομαχήσουν, στους οποίους προηγουμένως είχαν δώσει να φάνε σκόρδα και κρεμμύδια, για να αυξήσουν την επιθετικότητα τους. Όσοι στοιχημάτιζαν πλήρωναν ακριβά τα κοκόρια που ήταν ικανά να νικήσουν. Αυτού του είδους οι κοκορομαχίες απεικονίζονται σε αγγεία εκείνης της εποχής.

Τα Μέγαρα φημίζονταν για τα περίφημα σκόρδα τους. Και αξίζει να επισημανθεί ότι το σκόρδο το συνιστούσαν ως δυναμωτικό στους αθλητές των Ολυμπιακών αγώνων.

Το κρεμμύδι

Το κρεμμύδι, όπως και το σκόρδο, το κατανάλωναν οι προγονοί μας καθημερινά. Εκτός από θεραπευτικό το θεωρούσαν επίσης και αφροδισιακό. Οι κωμωδιογράφοι της εποχής το είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση.

Το πράσο

Το πράσο ήταν γνωστό στην Αίγυπτο από τα πρώτα χρόνια της βιβλικής ιστορίας. Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν αφροδισιακό, μάλλον λόγω του φαλλικού του σχήματος, και εμπιστεύονταν τις διουρητικές και υπακτικές ιδιότητες του.

Τα μανιτάρια

Ο Αθηναίος στους Δειπνοσοφιστές (Β’ 62ο) παραθέτει την άποψη του Δίφιλου, σύμφωνα με τον οποίο τα μανιτάρια είναι νόστιμα, καθαρτικά και θρεπτικά, αλλά επίσης δύσπεπτα και προκαλούν αέρια, ενώ πολλά από αυτά είναι δηλητηριώδη.

Για αντίδοτο οι αρχαίοι Έλληνες μεταχειρίζονταν υδρόμελι ή οξύμελι, νίτρο και ξύδι. Όποιος δηλητηριαζόταν από μανιτάρια έπρεπε να πιει οπωσδήποτε το μείγμα αυτό και μετά να κάνει εμετό.

Από τα μανιτάρια, αφροδισιακό θεωρούσαν ιδιαίτερα το ονομαζόμενο νδνο ή τρούφα, που φύτρωνε σε αμμώδεις παραλίες κάτω από τη γη και ήταν σπάνιο και πανάκριβο (ό.π., Β’ 62). Σήμερα οι τρούφες καλλιεργούνται, γι’ αυτό και η τιμή τους είναι προσιτή.

Το τρελομανίταρο ή αμανίτης ο μυγοκτόνος ήταν επίσης ένα είδος μανιταριού που θεωρούσαν ότι είναι διεγερτικό. Πρόκειται για το γνωστό μανιτάρι με το κόκκινο καπέλο και τις λευκές βούλες, το οποίο φύεται στα δάση. Κατά τις Διονυσιακές τελετές, λέγεται ότι οι μαινάδες και οι σάτυροι, οι οποίοι εκστασιάζονταν χορεύοντας προς τιμήν του Διόνυσου, έπιναν κρασί που περιείχε τρελομανίταρο.

Το σατύριον

Το σατύριον είναι φυτό της οικογένειας των Ορχεωδών και αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη ότι το χρησιμοποιούσαν ως εξαιρετικό αφροδισιακό. Στα Υγιεινά Παραγγέλματα (126 Β’) ο Πλούταρχος διερωτάται “τί διαφορά έχει να κεντρίζει και να διεγείρει κάποιος την ηδονή χρησιμοποιώντας σατύριον (αφροδισιακά) από το να ερεθίζει τη γεύση του με οσμές και καρυκεύματα;“.

Ο σταφυλίνος

Ο σταφυλίνος ήταν φυτό που φύτρωνε από σπόρο, μόνος του, στα χωράφια. Ο κωμωδιογρά-φος της Νέας Αττικής Κωμωδίας Δίφιλος τον αναφέρει ως μαλακτικό για το στομάχι ενώ του απέδιδαν και υπακτικές ιδιότητες (Αθηναίος, Θ’ 3715). Τον σταφυλίνο τον ονόμαζαν και φίλτρο, θεωρώντας ότι διεγείρει τη σεξουαλική διάθεση.

Αναφροδισιακά λαχανικά

Το μαρούλι

Το μαρούλι οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν αναφροδισιακό. Και δεν είναι τυχαίο ότι υπήρχε και μύθος, σύμφωνα με τον οποίο η Αφροδίτη μέσα σ’ ένα μαρούλι έκρυψε νεκρό τον Άδωνι.

Πολλοί ποιητές χρησιμοποίησαν τον μύθο αυτό για να μιλήσουν αλληγορικά και ήταν κοινή η πεποίθηση ότι όσοι έτρωγαν μαρούλια σε μεγάλες ποσότητες και για μεγάλο χρονικό διάστημα είχαν μείωση των αφροδίσιων ορμών τους.

Ο Εύβουλος, ποιητής της Μέσης Αττικής Κωμωδίας, στους Ανίκανους έγραφε: “Γυναίκα, πάρε απ’ το τραπέζι τα μαρούλια. Διαφορετικά, να ξέρεις, δεν θα φταίω εγώ. Σ’ αυτό το λάχανο ξάπλωσε νεκρό τον Άδωνι η Αφροδίτη, αυτό το λάχανο είναι νεκρών τροφή.”

Εξάλλου ο κωμικός ποιητής Άμφις, σύγχρονος του Πλάτωνος, στο έργο του Ιάλεμος* έκανε ειδική μνεία στα μαρούλια, όπως μας παραδίδει ο Αθηναίος (Β’ 695-ο):

Απ’ τα μαρούλια αν έτρωγε κάποιος γύρω στα εξήντα,

και τύχαινε με γυναίκα να βρεθεί μετά,

άπραγος θα στριφογύριζε όλη νύχτα,

χωρίς να εκπληρώσει επιθυμία καμιά

και αντί να κάνει τη δουλειά του όπως ξέρει,

με το χέρι του και μόνο θα ξεθύμαινε!

“Ευνούχο” αποκαλούσαν οι Πυθαγόρειοι το μαρούλι και οι γυναίκες «αστύη», δηλαδή χόρτο της ανικανότητας, γιατί πίστευαν ότι οι άνδρες που έτρωγαν μαρούλι είχαν μειωμένη σεξουαλική απόδοση.

Ο δυόσμος

Ο δυόσμος, όταν τρώγεται συχνά, πίστευε ο Ιπποκράτης (Περί Διαίτης, Β’ 54), διαλύει το σπέρμα και το κάνει να ρέει, εμποδίζει τη στύση και εξασθενίζει το σώμα.

Υπήρχε όμως και η ακριβώς αντίθετη άποψη, σύμφωνα με την οποία ο δυόσμος είναι άριστο αφροδισιακό. Λέγεται ότι ο Αριστοτέλης είχε συμβουλεύσει τον Αλέξανδρο να μην επιτρέπει στους στρατιώτες του να καταναλώνουν αφέψημα δυόσμου στις εκστρατείες, επειδή το θεωρούσε αφροδισιακό.

Το αγγούρι

Στην αρχαιότητα το αγγούρι το αποκαλούσαν συκιό, από τα ρήματα σεύομαι, δηλαδή κουνιέμαι, και κίω, δηλαδή πηγαίνω. Θεωρούσαν ότι είναι δροσιστικό, αλλά ότι είναι δύσπεπτο και προκαλεί δυσκοιλιότητα. Κατά μία εκδοχή (Αθηναίος, Γ 73ο), το αγγούρι καταστέλλει τη γενετήσια ορμή.

Πηγές

– https://www.itrofi.gr/diatrofi/istoria/article/191/ta-froyta-ton-arhaion-ellinon

– https://foodforhealth.gr/ta-ofeli-tis-mesogeiakis-diatrofis

– https://www.itrofi.gr/diatrofi/istoria/article/160/lahanika-ta-agapimena-ton-arhaion-ellinon

– https://www.gourmed.gr/mesogeios/no-category/afrodisiaka-anafrodisiaka-lahanika-stin-arhaia-ellada

Πηγή άρθρου – gardenandagricultureingreece.blogspot.com

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δημοφιλή άρθρα

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ