Οι ζημιές στο βαμβάκι από τις ασθένειες είναι πολύ σημαντικές και θα αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, πολύ παρελθοντικό βέβαια χρονολογικά, αλλά απόλυτα κατατοπιστικό για το ζημιογόνο αποτέλεσμα των ασθενειών στις βαμβακοκαλλιέργειες των Η.Π.Α, όπου οι ζημιές ανέρχονταν σε 3 εκατομμύρια μπάλες ( περίπου 250kg εκκοκκισμένο βαμβάκι η καθεμία ) ετησίως.
Οι ασθένειες του βαμβακιού οφείλονται κυρίως σε μύκητες ή βακτήρια. Από αυτές οι σπουδαιότερες για τις ελληνικές συνθήκες είναι οι μυκητολογικές : σηψιρριζίες, βερτισιλλίωση και αλτενάρια (αναφορά σύμφωνα με την σειρά εμφάνισης στον αγρό).
Σηψιρριζίες
Προκαλούνται από διάφορους μύκητες, όπως αυτοί που ανήκουν στα γένη : Rhizoctonia, Pythium, Phytophtora κ.α. Η σήψη αρχίζει συνήθως από τη μια πλευρά του λαιμού ( σήψη λαιμού ) και επεκτείνεται ως την άκρη της ρίζας. Τα νεαρά φυτά μαραίνονται και πεθαίνουν, ή αν δεν καταστραφούν εντελώς, παραμένουν καθυστερημένα μέχρι να αναπτύξουν τα φυτά νέες ρίζες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγή. Η σήψη ευνοείται από την χαμηλή θερμοκρασία και υπερβολική υγρασία. Για την αντιμετώπιση αυτών των ασθενειών, ο σπόρος που διατίθεται στους παραγωγούς απολυμαίνεται με μυκητοκτόνο. Αν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για τους μύκητες και καθυστερούν το φύτρωμα και την πρώτη ανάπτυξη των φυτών, τότε συνιστώνται καλλιεργητικά μέτρα που διευκολύνουν τον εξαερισμό του εδάφους και επίσης με τη χρήση ανθεκτικών ποικιλιών καταβάλλεται προσπάθεια για την αντιμετώπιση αυτών των ασθενειών.
Αδρομυκώσεις
Οφείλονται στους μύκητες Fusarium spp. και Verticillium spp. Οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας και το καλλιεργούμενο είδος βαμβακιού ευνοούν κατά αποκλειστικότητα σχεδόν το Verticillium και για αυτό η ασθένεια ονομάζεται βερτισιλλίωση.
Η βερτισιλλίωση ( Verticillium wilt ) που προκαλείται από τον μύκητα του εδάφους Verticillium dahliae, θεωρείται ως η σοβαρότερη ασθένεια των ποικιλιών βαμβακιού που ανήκουν στο καλλιεργούμενο και στην Ελλάδα είδος, G. hirsutum L. Για τη χώρα μας και ειδικότερα για τα νοτιότερα διαμερίσματα όπου επικρατούν ευνοϊκότερες για τον μύκητα καιρικές συνθήκες, αποτελεί πολύ σοβαρό πρόβλημα λόγω και της συνεχούς καλλιέργειας βαμβακιού στις ίδιες εκτάσεις. Οι μύκητες εισχωρούν από το έδαφος στις ρίζες και κλείνουν τα αγγεία όπου κυκλοφορεί το νερό. Συμπτώματα παρουσιάζονται στα φύλλα και στο στέλεχος. Αρχικά, εμφανίζεται χλώρωση λίγων φύλλων στη βάση του φυτού ( βαθμός προσβολής 1 ), στη συνέχεια η χλώρωση φτάνει μέχρι τα φύλλα της κορυφής ( βαθμός προσβολής 2 ), ακολουθεί περιφερειακή νέκρωση των χλωρωτικών κηλίδων στα φύλλα και στη συνέχεια όλου του ελάσματος και με πτώση μερικών φύλλων ( βαθμός προσβολής 3 ) και τέλος έχουμε την πλήρη αποφύλλωση και νέκρωση του φύλλου ( βαθμός προσβολής 4 ). Επίσης, σε εγκάρσια τομή του ξύλου παρατηρούμε καφέ μεταχρωματισμό.
Η έκταση και ένταση της προσβολής εξαρτώνται από το ποσοστό του μυκηλίου στο έδαφος, από τις συνθήκες του περιβάλλοντος καθώς και από το στάδιο ανάπτυξης και την κατάσταση που θα βρεθούν τα βαμβακόφυτα κατά τον χρόνο προσβολής. Θερμοκρασίες 22 – 27 βαθμών Κελσίου και υψηλή σχετική υγρασία είναι ευνοϊκές για την επέκταση της ασθένειας. Με βάση την θερμοκρασία που επικρατεί στον Ελλαδικό χώρο, οι 2 περίοδοι που επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για την έξαρση του μύκητα είναι οι αρχές Ιουλίου και μετά τις 15 Αυγούστου.
Η αντιμετώπιση της ασθένειας επιχειρείται με τη χρησιμοποίηση ανεκτικών ποικιλιών σε συνδυασμό με την εφαρμογή της κατάλληλης καλλιεργητικής τεχνικής, όπως αμειψισπορά, πυκνότερος πληθυσμός, καλιούχος λίπανση, σπορά σε αναχώματα κ.λ.π.
Αλτερνάρια ( Alternaria spp )
Προσβάλλει τα φύλλα, αρχίζοντας από τις κοτυληδόνες, τα στελέχη, τα καρύδια ή τις ίνες όταν είναι ανοιχτά τα καρύδια. Στα φύλλα σχηματίζει στρογγυλές κηλίδες με διάμετρο 1 – 2mm, με χρώμα γκριζοκαφετί και σκούρες καφέ ή ιώδεις στην περιφέρεια. Η ασθένεια εμφανίζεται συνήθως όψιμα, ευνοείται από χαμηλές θερμοκρασίες και υγρασία και προσβάλλει συνήθως τα εξασθενημένα και καχεκτικά φυτά. Αντιμετωπίζεται κυρίως με καλλιεργητικές φροντίδες που αποσκοπούν στην κανονική ανάπτυξη της βαμβακοφυτείας όπως π.χ. καταστροφή ζιζανίων, ενδεδειγμένη άρδευση και λίπανση ή με ψεκασμούς με χαλκό. Επίσης, αμειψισπορά με μηδική ή καλαμπόκι, περιορίζει το πρόβλημα όπως ακριβώς και στην περίπτωση της βερτισιλλίωσης.
Βακτηρίωση
Οφείλεται στο βακτήριο Bacterium ή Xanthomonas malvacearum. Προσβάλλει όλα σχεδόν τα μέρη του φυτού και σε όλα του τα στάδια. Στις κοτυληδόνες, ιδιαίτερα στην κάτω επιφάνεια ύστερα από βροχή ( γιατί οι σταγόνες της βροχής καθώς αναπηδούν από την επιφάνεια του εδάφους, συμπαρασύρουν και βακτήρια ) και στα φύλλα του φυτού εμφανίζονται κηλίδες νεκρωτικές, γωνιώδεις, σκουρόχρωμες στην αρχή και αργότερα καστανόμαυρες. Οι κηλίδες στα στελέχη είναι επιμήκεις σκουροπράσινες και στα καρύδια μαύρες, ελαιώδεις. Τα καρύδια δεν ανοίγουν καλά και οι ίνες είναι υποβαθμισμένης ποιότητας. Μπορεί επίσης να προκαλέσει πτώση φύλλων, ανθέων και μικρών καρυδιών. Η βακτηρίωση ευνοείται από βροχές και άρδευση με τεχνητή βροχή. Μεταδίδεται με μολυσμένο σπόρο, καρύδια ή άλλα φυτικά μέρη. Για την αντιμετώπισή της συνίσταται καταστροφή και βαθειά ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας, υγιής σπόρος, αποχνοωμένος και απολυμασμένος, χρήση ανθεκτικών ποικιλιών και αποφυγή άρδευσης με τεχνητή βροχή, όπου υπάρχει έξαρση προσβολής.
